Μία από τις πιο σημαντικές επιρροές στην ανάπτυξη ενός παιδιού είναι η ποιότητα της σχέσης του με τους γονείς του και τους άλλους φροντιστές. Ορισμένα παιδιά ωστόσο, επηρεάζονται πιο έντονα από το περιβάλλον φροντίδας τους από άλλα.
Υπερευαισθησία
Η υψηλή ευαισθησία συνήθως συνδέεται με τα εξής κύρια χαρακτηριστικά: μεγαλύτερο βάθος επεξεργασίας πληροφοριών από το περιβάλλον, υπερδιέγερση, μεγαλύτερη συναισθηματική αντιδραστικότητα, μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και μεγαλύτερη ικανότητα αίσθησης λεπτοτήτων στο περιβάλλον.
Στα παιδιά, η υψηλή ευαισθησία μπορεί να εκδηλώνεται με έντονα συναισθήματα, έντονες σκέψεις και ανησυχία. Τα παιδιά αυτά κατακλύζονται γρήγορα από ένα θορυβώδες περιβάλλον, δεν τους αρέσει να τα παρακολουθούν ενώ εκτελούν μια εργασία, δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν μετά από μια κουραστική μέρα, είναι συντονισμένοι με τα συναισθήματα των άλλων και επιδεικνύουν υψηλό επίπεδο ενσυναίσθησης για την ηλικία τους.
Έρευνες δείχνουν ότι τα ευαίσθητα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο από τη σχέση γονέα-παιδιού. Τείνουν να τα πάνε εξαιρετικά καλά σε περιβάλλοντα φροντίδας και υποστήριξης, αλλά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν μια σειρά από σωματικές και ψυχικές συνθήκες υγείας σε σκληρά και μη υποστηρικτικά περιβάλλοντα σε σύγκριση με τα παιδιά που είναι λιγότερο ευαίσθητα.
Πώς λοιπόν παρέχουμε υποστηρικτικά περιβάλλοντα για τα ευαίσθητα παιδιά μας;
Όλα τα παιδιά χρειάζονται συναισθηματική υποστήριξη από τους φροντιστές τους, αλλά η ανάγκη της συναισθηματικής υποστήριξης μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη για τα υπερευαίσθητα παιδιά.
- Έχετε επίγνωση των συναισθημάτων του παιδιού σας
Για να παρέχετε στα ευαίσθητα παιδιά σας συναισθηματική υποστήριξη, πρέπει να γνωρίζετε τα συναισθήματά τους. Για να το κάνετε αυτό, πρέπει πρώτα να εξασκηθείτε στο να είστε πλήρως παρόντες και να συντονιστείτε στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία του παιδιού σας. Τι σας λέει η έκφραση του προσώπου του παιδιού σας; Τι σηματοδοτεί η στάση του σώματός τους; Μόλις συνειδητοποιήσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας, θα είστε σε θέση να τα υποστηρίξετε.
- Αναγνωρίστε το συναίσθημα ως ευκαιρία για οικειότητα και διδασκαλία
Μόλις συνειδητοποιήσετε τι αισθάνεται το παιδί σας, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναγνωρίσετε αυτή τη στιγμή ως ευκαιρία για συναισθηματική σύνδεση και καθοδήγηση. Εάν απορρίψετε το συναίσθημα, η ευκαιρία για οικειότητα και διδασκαλία θα χαθεί και το παιδί σας μπορεί να μάθει ότι δεν μπορεί να σας εμπιστευτεί ότι θα είστε δίπλα του όταν βιώνει έντονα συναισθήματα.
- Ακούστε με ενσυναίσθηση και επικυρώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας
Μόλις συνειδητοποιήσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας, είναι σημαντικό να ακούσετε —να ακούσετε πραγματικά— την εμπειρία του παιδιού σας. Όταν το παιδί σας μοιράζεται τις σκέψεις και τα συναισθήματά του μαζί σας, δώστε του την αμέριστη προσοχή σας. Δείξτε ότι ακούτε βαθιά αυτά που λένε, αναλογιζόμενοι (παραφράζοντας) αυτά που σας έχουν πει. Αφού ακούσετε βαθιά, είναι χρήσιμο να επικυρώσετε την εμπειρία του. “Καταλαβαίνω. Μπορεί να αισθάνεσαι άδικο και να σε θυμώνει όταν δεν έχουμε τόσο χρόνο μαζί όσο χρειάζεσαι».
- Βοηθήστε το παιδί σας να εκφράσει προφορικά τα συναισθήματά του
Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν προφορικά τα συναισθήματά τους μιμητικά, παρακολουθώντας το πώς μεταδίδετε τα δικά σας συναισθήματα. Όταν συνειδητοποιήσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας μέσω της μη λεκτικής και λεκτικής επικοινωνίας, μπορείτε να το βοηθήσετε να χαρακτηρίσει τα συναισθήματα που μπορεί να βιώνει. Βοηθώντας τα παιδιά να ονομάσουν τα συναισθήματά τους, όχι μόνο τα βοηθάτε να κατανοήσουν την εσωτερική τους εμπειρία, αλλά τα βοηθάτε επίσης να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους παιδεία και την ικανότητά τους να μεταδίδουν τα συναισθήματά τους στους άλλους.
- Θέστε όρια όταν είναι απαραίτητο
Υπάρχουν στιγμές που όλοι πρέπει να θέσουμε όρια με τα παιδιά μας. Είναι σημαντικό να προχωρήσετε στα βήματα 1-4 πριν θέσετε όρια. Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας γίνει επιθετικό προς τον αδερφό του, είναι χρήσιμο να ακούσετε πώς νιώθει και να επικυρώσετε την εμπειρία του πριν του βάλετε όρια. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν, «Ένιωθες πολύ θυμωμένος με την αδερφή σου επειδή πέρασε μέσα από τα Lego σου και έσπασε το κάστρο σου. Ξόδεψες πολύ χρόνο για να το φτιάξεις. Το καταλαβαίνω και λυπάμαι που συνέβη. Δεν μπορώ να σε αφήσω όμως να χτυπάς την αδερφή σου όταν είσαι θυμωμένος. Ας σκεφτούμε άλλα πράγματα που μπορείς να κάνεις όταν νιώθεις θυμό».
Μερικές φορές, όταν τα παιδιά είναι αναστατωμένα ή ενοχλημένα από κάτι, χρειάζονται απλώς να τα ακούσουμε, να τα καταλάβουμε και να κατανοήσουμε την εμπειρία τους. Συχνά αυτό θα τους βοηθήσει να αισθανθούν πιο ήρεμοι και κατασταλαγμένοι και δεν χρειάζεται να λύσουν το πρόβλημα. Άλλες φορές, τα παιδιά μπορεί να χρειαστούν βοήθεια για να λύσουν το πρόβλημα. Όπως και με τον καθορισμό ορίων, η επίλυση προβλημάτων θα πρέπει να γίνεται μόνο αφού το παιδί σας νιώσει ότι το έχετε ακούσει πραγματικά και έχετε καταλάβει πώς νιώθει.
Γράφει η Νάνσυ Νενέρογλου, Ψυχολόγος,
MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία και
συνιδρύτρια του Reggio Θεσσαλονίκη
