Εντιμότητα, σεβασμός, αγάπη, αξιοπρέπεια, ελευθερία, γενναιοδωρία, καλοσύνη, είναι μόλις κάποιες από τις ηθικές και δεοντολογικές αξίες τις οποίες θεωρούμε καλές και σημαντικές για τη ζωή ενός ανθρώπου. Οι αξίες μας επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας, τις προτεραιότητες μας, τις σχέσεις μας και κυρίως την διαπαιδαγώγηση που δίνουμε στα παιδιά μας. 

Ηθική συνείδηση ονομάζουμε το σύνολο των ηθικών ιδεών και αρχών. Την πράξη που επιβάλλεται από αυτή την ονομάζουμε καθήκον, και τη σταθερή συνήθεια αναφορικά με το πράττειν το καθήκον, αρετή.

Η ηθική εκπαίδευση αποτελεί ένα ερέθισμα της φυσικής ανάπτυξης της ηθικής κρίσης των μαθητών και στοχεύει να καθοδηγήσει τους μαθητές στην ανάπτυξη της σωστής αντίληψης για τη ζωή, τη βελτίωση της συνείδησής τους και τη δημιουργία γερών βάσεων για μια πολλά υποσχόμενη επόμενη γενιά. Στον σημερινό κόσμο, τα σχολεία αναμένεται να παρέχουν μια ολιστική εκπαίδευση, η οποία περιλαμβάνει την ακαδημαϊκή καθώς και την ηθική ανάπτυξη. Δυστυχώς, λιγότερη εστίαση έχει δοθεί στο δεύτερο πεδίο, επειδή τα σχολεία εστιάζουν σε επιτυχημένα άτομα ακαδημαϊκά ενώ συχνά αποτυγχάνουν να καλλιεργήσουν ¨καλούς¨ ηθικά ανθρώπους. Υπάρχει ένα προφανές κενό στην οικοδόμηση ηθικών αξιών στα παιδιά λόγω της ανεπαρκούς έμφασης του εκπαιδευτικού προγράμματος στην ηθική ανάπτυξη και των περιορισμένων αντιλήψεων των δασκάλων για τις ηθικές αρχές. Οι δάσκαλοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο καθώς όχι μόνο πρέπει να ομολογούν καλές αρετές αλλά και να επιδεικνύουν ηθική μέσω των διδακτικών τους πρακτικών. Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται πρωτίστως να παρουσιάζει ηθικό πρόσωπο ως παράδειγμα προς μίμηση για τους μαθητές του. 

«Η καλλιέργεια ηθικών αξιών στο σπίτι και στα σχολεία είναι επιτακτική αν οι μελλοντικές γενιές θέλουν να είναι ηθικά δίκαιοι πολίτες.»

Ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ηθική λογική των παιδιών είναι το περιβάλλον του σπιτιού. Είναι φανερό πως και οι γονείς ασκούν σημαντική επιρροή στην αφετηρία της ηθικής ανάπτυξης του παιδιού. Οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση ηθικών αξιών επειδή έχουν μια μακροχρόνια σχέση με τα παιδιά τους. Ένα ευνοϊκό περιβάλλον στο σπίτι και η ενεργή συμμετοχή των γονέων σε καθημερινά  ζητήματα που αφορούν τα παιδιά είναι σημαντικοί παράγοντες για την καλλιέργεια των ηθικών αξιών των παιδιών. Οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά, τα αγαπούν, παίζουν μαζί τους, τα συμβουλεύουν, δίνουν ερμηνείες σχετικά με τον κόσμο γύρω τους και λειτουργούν ως πρότυπα μίας αποδεκτής μορφής συμπεριφοράς. Η συμπεριφορά των γονέων μπορεί να συμβάλλει στην ηθική εσωτερίκευση από πλευράς παιδιού, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση που η συμπεριφορά τους είναι φιλοκοινωνική, λειτουργεί ως πρότυπο και ενισχύει την τάση του παιδιού να συμπάσχει με το συνάνθρωπο.

 Οι ηθικές αξίες βρίσκονται σε κάθε άνθρωπο και έχουν προσωπική, κοινωνική και πολιτισμική σημασία. Είναι αυτές που διαμορφώνουν την ταυτότητα μας.

Σε εποχές που δεν είχαμε την τεχνολογία τα ήθη και τα έθιμα του κάθε πολιτισμού έθεταν τις αξίες των ανθρώπων και τις καθιστούσαν ορατές σε όλους. Σήμερα ο καθένας έχει να αναλογιστεί ποιες είναι οι αξίες του και με βάση αυτές να θέσει τα όρια του σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα μπορέσουμε να διαπαιδαγωγήσουμε και τα παιδιά μας.

Γράφει η Νενέρογλου Πεταλωτή Κατερίνα
Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας,
Montessori Dimploma, Forest School Leader
M.A. Interior Design
Συνιδρύτρια του Reggio Thessaloniki και
ιδρύτρια του Institute Reggio Greece