Δημοκρατικά σχολεία: Πώς λειτουργεί ένα δημοκρατικό σχολείο και πώς βελτιώνει την κοινωνία;
Υπάρχουν πολλοί ορισμοί και περιγραφές που θα μπορούσαμε να δώσουμε για τα δημοκρατικά σχολεία. Εμφανίζονται ήδη από το 19ο αιώνα άρα δεν αναφερόμαστε σε κάτι νέο αλλά σε κάτι που είναι δοκιμασμένο αρκετά χρόνια και με θεαματικά αποτελέσματα.

Τι είναι το Δημοκρατικό σχολείο;

Ένα δημοκρατικό σχολείο ενστερνίζεται μια φιλοσοφία με επίκεντρο τα παιδιά και τα ενδιαφέροντα τους, ενθαρρύνοντας τα να πάρουν τη μάθηση στα χέρια τους, σε αντίθεση με την καθοδήγηση ή την παρότρυνση ενός δασκάλου που έχουμε συνηθίσει σε ένα παραδοσιακό μοντέλο ελληνικού σχολείου.

Τα σχολεία αυτά βασίζονται στα δικαιώματα των παιδιών που τα προετοιμάζουν για την ανεξαρτησία τους όπως η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας, δικαιώματα αναφαίρετα. Τα παιδιά αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη ζωή και τη μάθηση τους.

Οι μαθητές αποτελούν μια κοινότητα παιδιών με μεικτές ηλικίες και έχουν το πλεονέκτημα να αλληλεπιδράσουν και να μάθουν ο ένας από τον άλλο. Το δημοκρατικό σχολείο συνεπάγεται με την πλήρη, ασυμβίβαστη και απόλυτη πνευματική ελευθερία για κάθε άνθρωπο, δεμένο στενά με απόλυτη και ασυμβίβαστη ευθύνη για την κοινότητα. Σημαντικό θεμέλιο για κάθε δημοκρατικό σχολείο που έχει μια φιλοσοφία είναι να έχει ρυθμιστεί ομόφωνα από το σύνολο που το απαρτίζει για το πως θέλουμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας ως πολίτες του σήμερα και του αύριο. Μια ομάδα λοιπόν ανθρώπων με κοινό όραμα και κοινούς στόχους που αποφασίζουν και πράττουν με πλήρη και ομόφωνη θεσμική δομή, παιδιά-εκπαιδευτικοί-γονείς. Οι παιδαγωγοί μέσα σε αυτό το σχολικό πλαίσιο έχουν τον ρόλο του συνοδοιπόρου στη μάθηση, ενθαρρύνουν και ενισχύουν τα ενδιαφέροντα των παιδιών μέσα από την καθημερινή παρατήρηση καθώς επίσης ακούγοντας τις εξατομικευμένες ανάγκες τους.

Δημοκρατικά σχολεία στην Ελλάδα μπορούμε να συναντήσουμε κυρίως στον ιδιωτικό τομέα όμως αρκετά δημόσια σχολεία κάνουν εξαιρετικές προσπάθειες (χωρίς να είναι ευρέως γνωστό) και αυτό είναι το πιο σπουδαίο γεγονός.

«Θα χρειαστεί μια ριζική αλλαγή για να αποκτήσει ένα σύστημα μάθησης την δημοκρατία. Πρέπει να ξεφύγει από την κυριαρχία και το ατελείωτο ρεύμα της απρόσκλητης διδασκαλίας. Πρέπει να αναγνωρίσει ότι, σε μια δημοκρατία, η μάθηση με τον καταναγκασμό σημαίνει την κατήχηση και ότι μόνο η μάθηση με πρόσκληση και επιλογή είναι η εκπαίδευση » Roland Meighan 1989.

Ποια είναι τα οφέλη ενός δημοκρατικού σχολείου προς τα παιδιά;

Ένα δημοκρατικά ρυθμισμένο περιβάλλον προσφέρει αυτοκατευθυνόμενη βιωματική μάθηση. Τα παιδιά αναλαμβάνουν την ευθύνη να κάνουν επιλογές για το τι θα μάθουν, τι θα εξερευνήσουν, τι θα ανακαλύψουν θέτοντας με αυτό τον τρόπο τον εαυτό τους σε δάσκαλό του εαυτού τους. Εξοπλίζει τους ανθρώπους με τη δυνατότητα να παίρνουν πραγματικές αποφάσεις για ουσιώδεις πτυχές της ζωής τους. Μέσα σε ένα τέτοιο σχολικό πλαίσιο τα παιδιά αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη και την αυτοπεποίθηση τους. Οι κοινωνικές και ηθικές αξίες σαφώς καλλιεργούνται μέσα από ένα σύστημα δικαιοσύνης που εμπνέει το σεβασμό μεταξύ των μελών.

«Τίποτα απ’ όσα πρόκειται να μάθουν δεν πρέπει να τους γίνεται βάρος ή να τους επιβάλλεται σαν αντικείμενο μελέτης. Οτιδήποτε προτείνεται με αυτό τον τρόπο, μετατρέπεται αμέσως σε ενόχληση’ το μυαλό το απεχθάνεται παρόλο που μόλις πριν επρόκειτο για κάτι ευχάριστο ή το πολύ- πολύ αδιάφορο » John Locke 1692.

Είναι κατάλληλο αυτό το εκπαιδευτικό περιβάλλον για το παιδί μου;

Αυτό είναι μια κοινή ανησυχία για τους περισσότερους γονείς. Δεν υπάρχει ιδανικό σχολικό περιβάλλον για όλους μας, καθώς η κάθε οικογένεια επιλέγει να μεγαλώσει το/τα παιδί-ά της με τη δική τους φιλοσοφία και επιλέγει ένα σχολείο που να ταιριάζει στη δική τους κουλτούρα. Αυτό σημαίνει ότι φυσικά ταιριάζει σε όλα τα παιδιά αρκεί να υπάρχει μια συνέχεια της ίδιας φιλοσοφίας στο σπίτι υποστηρικτικά από τους γονείς. Το περιβάλλον είναι πιο ανοιχτό και ελεύθερο σε σύγκριση με τα παραδοσιακά, ακαδημαϊκά περιβάλλοντα που είναι δομημένα με μια σταθερή καθημερινή ρουτίνα κατευθυνόμενη από τον εκπαιδευτικό. Για ορισμένα παιδιά, η προσέγγιση με επίκεντρο το παιδί θεωρείται μια ευκολότερη μετάβαση έναντι των παραδοσιακών μεθόδων από το νηπιαγωγείο προς το δημοτικό. Σε μια τάξη νηπιαγωγείου με επίκεντρο τα παιδιά, οι μαθητές επιτρέπεται να μαθαίνουν με την δική τους ταχύτητα με το ρόλο του δασκάλου ως συνοδοιπόρου στο μαθησιακό τους ταξίδι. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο χαρακτήρας του κάθε ανθρώπου κατά 90% διαμορφώνεται έως την ηλικία των 6 ετών.

Υπάρχει καλύτερο από αυτό το σχολικό πλαίσιο για να προετοιμάσει τους πολίτες για μια δημοκρατική κοινωνία?