Οι πιέσεις για άσκηση, καλή διατροφή και εμφάνιση με συγκεκριμένο τρόπο είναι πανταχού παρούσες στη σύγχρονη κοινωνία. Είτε μέσω της τηλεόρασης, είτε μέσω περιοδικών ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βομβαρδιζόμαστε με εικόνες τέλειας αισθητικής. Μια αυξανόμενη ανησυχία είναι ότι αυτές οι πιέσεις μπορεί να συμβάλλουν στο να νιώθουμε πολλοί από εμάς δυσαρεστημένοι για το σώμα μας.
Για τις γυναίκες στη δυτική κοινωνία, μια λεπτή γυναικεία σωματική διάπλαση κυριαρχεί στα κοινωνικά ιδανικά για δεκαετίες. Και ενώ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δίνουν έμφαση πλέον σε συγκεκριμένο σωματότυπο, αυτές οι πιέσεις εξακολουθούν να είναι επιζήμιες για την ευημερία μας. Η έκθεση σε μη ρεαλιστικά ιδανικά για το σώμα πρότυπα, μπορεί να οδηγήσει σε αρνητική διάθεση, ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές και διαταραγμένη διατροφή.
Η αύξηση των διατροφικών διαταραχών
Με τις αυξανόμενες πιέσεις και το απρόβλεπτο της ζωής μετά την πανδημία του COVID-19, δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι διατροφικές διαταραχές αυξάνονται. Οι διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από εμμονικές σκέψεις και μια ανθυγιεινή σχέση με το φαγητό, το βάρος και την εικόνα του σώματος. Ορισμένες διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν τη νευρική ανορεξία, τη νευρική βουλιμία, την ορθορεξία και τις άλλως καθορισμένες διαταραχές σίτισης και διατροφής (OFSED).
Τόσο η νευρική ανορεξία όσο και η νευρική βουλιμία έχουν τις ρίζες τους στον φόβο της αύξησης βάρους και στη δυσαρέσκεια του σώματος. Ωστόσο, η ανορεξία διαφέρει από τη βουλιμία καθώς χαρακτηρίζεται από διατροφική αυτοσυγκράτηση. Η βουλιμία περιλαμβάνει την απώλεια του ελέγχου της κατανάλωσης τροφής και την απόκριση με αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως η κάθαρση. Σε αντίθεση με τις άλλες, η ορθορεξία περιλαμβάνει μια ανθυγιεινή εμμονή με την ποιότητα των τροφίμων και όχι την ποσότητα.
Οι OSFED είναι διατροφικές διαταραχές που προκαλούν κλινικά σημαντική δυσφορία, αλλά δεν πληρούν τα πλήρη κριτήρια για τις τυπικές διατροφικές διαταραχές. Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να είναι ολόπλευρες και καταστροφικές τόσο για την υγεία όσο και για την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Ακόμη και εκείνοι χωρίς διαταραχή μπορεί να υποφέρουν από σημαντική αγωνία.
Η σχέση μεταξύ τελειομανίας και διαταραχής διατροφής
Η πιθανότητα να αντιμετωπίσουμε διαταραχή διατροφής εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικότητάς μας. Η τελειομανία, που χαρακτηρίζεται από τη θέσπιση παράλογων προτύπων και σκληρή αυτοκριτική, είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει αναγνωριστεί ως ένας ιδιαίτερα ισχυρός παράγοντας κινδύνου για διαταραγμένη διατροφή. Οι τελειομανείς αναζητούν το ανέφικτο και προσπαθούν να συμμορφωθούν με παράλογα πρότυπα που επιβάλλονται από τον εαυτό τους ή τα πρότυπα των άλλων.
Όπως και με τις διατροφικές διαταραχές, αυξάνονται και τα επίπεδα τελειομανίας. Στον τομέα της εικόνας του σώματος, οι τελειομανείς πιστεύεται ότι είναι επιρρεπείς σε διαταραγμένη διατροφή επειδή θέτουν για τον εαυτό τους μη ρεαλιστικά πρότυπα για να επιτύχουν ένα ιδανικό βάρος ή σωματική διάπλαση και επικρίνουν τον εαυτό τους σκληρά όταν δεν πληρούν αυτά τα πρότυπα. Αυτά τα άτομα θεωρούν οτιδήποτε λιγότερο από την τελειότητα ως αποτυχία.
Η προσπάθεια για την τέλεια εικόνα είναι επίσης συχνά μια προσπάθεια απόκτησης ελέγχου. Αυτή η αίσθηση ελέγχου συχνά καθοδηγείται από το αίσθημα ‘εκτός ελέγχου’ από άλλες εξωτερικές πτυχές της ζωής τους. Ανεξάρτητα από αυτό, ο έλεγχος που επιδιώκουν μέσω της διατροφής και της άσκησης μπορεί συχνά να οδηγήσει στο αντίθετο – να είναι εκτός ελέγχου.
Εναλλακτικά, οι τελειομανείς μπορεί να προσπαθούν να ανταποκριθούν στα πρότυπα της εικόνας του σώματος που έχουν θέσει οι άλλοι ή η κοινωνία γενικότερα. Αυτή η προσπάθεια καθοδηγείται από μια έντονη ανάγκη να κερδίσουμε την έγκριση των άλλων. Για το λόγο αυτό, οι τελειομανείς αισθάνονται ιδιαίτερα απειλούμενοι σε καταστάσεις που επιφέρουν διαπροσωπική αξιολόγηση ή σύγκριση. Και επειδή τα μη ρεαλιστικά πρότυπα δεν μπορούν να τηρηθούν, οι τελειομανείς είναι πιθανό να βιώσουν έντονη δυσφορία και, ως αποτέλεσμα, να εμπλακούν σε συμπεριφορές όπως ο διατροφικός περιορισμός.
Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
Για να περιορίσουμε τα αυξανόμενα ποσοστά τελειομανίας και διατροφικών διαταραχών, πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να αμφισβητήσουμε τα βαθιά ριζωμένα ιδανικά της ομορφιάς και να συνειδητοποιήσουμε την αξία μας πέρα από την εικόνα μας. Πρέπει να προσπαθήσουμε να αφήσουμε τα άκαμπτα πρότυπα που θα μας βοηθήσουν να ομαλοποιήσουμε τις διατροφικές συμπεριφορές και να επιτύχουμε ένα υγιές βάρος.
Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να μάθουμε να είμαστε πιο συμπονετικοί και να δείχνουμε μεγαλύτερη καλοσύνη και λιγότερη κρίση προς τον φυσικό μας εαυτό. Με την πάροδο του χρόνου, η μείωση της αυτοδικίας μπορεί να μας προστατεύσει από την παθολογία της διατροφής και να μας επιτρέψει να αποδεχόμαστε περισσότερο τον εαυτό μας και το σώμα μας.
Γράφει η Νάνσυ Νενέρογλου, Ψυχολόγος,
MSc Συμβουλευτική Ψυχολογία και
συνιδρύτρια του Reggio Θεσσαλονίκη
