4-7 μηνών

• Όταν ακούει ήχους ή ομιλία, ανταποκρίνεται με ήχο επίσης (4-6 μηνών)
• Μπαμπαλίζει αμφίδρομα προς άτομα, κυρίως προς γονείς (4-7 μηνών)

8 μηνών-1 έτους

• Μπαμπαλίζει επί σκοπώ (8-10 μηνών)
• Βγάζει κάποια σύμφωνα (11-12 μηνών)
• Λέει μαμά και μπαμπά στα σωστά άτομα (11-12 μηνών)

1 έτους έως 2 ετών

• Λέει 2-4 λέξεις (12-14 μηνών)
• Λέει 3-6 λέξεις (15-17 μηνών)
• Λέει τα πρώτα ονόματα γνωστών και συγγενών (15-18 μηνών)
• Λέει σποραδικά συνολικά 15-20 λέξεις (18-20 μηνών )
• Λέει φράσεις με 2 λέξεις (18-24 μηνών)
• Απαντάει σε απλές ερωτήσεις
• Ζητάει πράγματα με απλές λέξεις

2 έως 3 ετών

• Μπορεί να λέει τουλάχιστον 50-75 λέξεις (20-24 μηνών)
• Η ομιλία είναι κατανοητή κατά το ήμισυ τουλάχιστον, από αγνώστους (24-30 μηνών)
• Μπορεί να περιγράφει με βασικές λέξεις αντικείμενα π.χ μεγάλο (24-36 μηνών)
• Μπορεί να ονομάζει βασικά ρούχα, μέρη του σώματος (28-32 μηνών)
• Κάνει προτάσεις με 4-5 λέξεις (30-36 μηνών)
• Μπορεί να λέει το όνομα του, φύλο και ηλικία (30-36 μηνών)

3 έως 4 ετών

• Λέει περίπου 900 λέξεις με φράσεις 4 λέξεων περίπου (36 + μηνών)
• Αντιλαμβάνεται και λέει βασικά χρώματα (36-48 μηνών)
• Λέει τουλάχιστον 3 τοπικά επιρρήματα όπως πάνω, κάτω, μέσα
• Μπορεί να χρησιμοποίει πληθυντικό, Αόριστο και Μέλλοντα χρόνο (36-48 μηνών)
• Μπορεί να περιγράφει μια εικόνα με 4-5 λέξεις, να κάνει ερωτήσεις με το Γιατί; (36-48 μηνών)
• Μπορεί να κάνει ερωτήσεις με 2 λέξεις τουλάχιστον (39-42 μηνών)
• Μετράει έως το 10

4 έως 5 ετών

• Μπορεί να τραγουδάει ένα τραγούδι
• Η ομιλία του είναι σχεδόν πλήρως κατανοητή από αγνώστους
• Μπορεί να μιλάει με προτάσεις με 5-6 λέξεις
• Μπορεί να περιγράψει, να διηγηθεί το μέρος μιας ιστορίας
• Μπορεί να εξηγήσει βασικό τρόπο λειτουργίας ή οδηγίες

5 και 6 ετών

• Γνωρίζει και εξηγεί βασικούς ορισμούς όπως τι είναι μήλο, πορτοκάλι κλπ.
• Ονομάζει τους αριθμούς από 0-30
• Μπορεί να περιγράφει με αρκετές λεπτομέρειες μια δράση –κάτι που έζησε
• Μπορεί να συμπληρώνει γλωσσικές αναλογίες όπως : η σοκολάτα είναι γλυκιά, το λεμόνι είναι…»
• Γνωρίζει την έννοια του ίδιου-διαφορετικού
• Μπορεί να δίνει απλές οδηγίες για το πώς να πάμε κάπου ή πως κάνουμε κάτι

7 έως 9 ετών

• Μιλάει για ποικιλία θεμάτων
• Μπορεί να συντηρήσει ένα διάλογο για τουλάχιστον 10 λεπτά
• Ανεπτυγμένη αίσθηση δικαίου, σωστού και λάθους
• Μπορεί να περιγράφει κάτι ή μια ιδέα με περισσότερο από ένα τρόπους/επίθετα
• Μπορεί να λέει ημέρα και μήνα και να τα υποδεικνύει σε ημερολόγιο

Σημαντικό θεωρείται το να ξέρουμε με βεβαιότητα πως το παιδί αντιλαμβάνεται, ακούει, και μιμείται.

Ένα παιδί που αργεί να συμβαδίσει με τα παραπάνω στάδια λόγου και ομιλίας, θεωρούμε πως υπάρχει καθυστέρηση λόγου.
Ούτως ή άλλως ο λόγος και η ομιλία ενός παιδιού αναπτύσσονται σε έναν σχετικά αργό ρυθμό, και το κάθε παιδί εξελίσσεται με διαφορετική ταχύτητα.

Όταν μιλάμε για τα πλαίσια της τυπικής ανάπτυξης, όσο δηλαδή δεν συντρέχει κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, δεν θεωρείται μη λειτουργικό το να αργήσει να κατακτήσει κάποιο στάδιο. Για παράδειγμα, υπάρχουν παιδιά που δεν μπουσούλησαν καθόλου, και πέρασαν σχεδόν απευθείας στην όρθια θέση και στη βάδιση. Αυτό δεν αποτελεί απαραίτητα στοιχείο δυσλειτουργίας σ΄ένα παιδί τυπικής ανάπτυξης.

Η καθυστέρηση λόγου ουσιαστικά αφορά στο ότι το παιδί δεν ανταποκρίνεται στο επίπεδο της χρονολογικής του ηλικίας.

Οι παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην ύπαρξη καθυστέρησης λόγου και ομιλίας είναι:

• Κοινωνικό περιβάλλον
• Οικονομικές συνθήκες (περιβάλλον φτωχό σε ερεθίσματα, κακή διαπαιδαγώγηση, υπερπροστασία ή αμέλεια)
• Διγλωσσία
• Συχνές ωτίτιδες
• Γενετικοί παράγοντες πχ αυτισμός, νοητική υστέρηση

Οι δυσκολίες που μπορεί να επιφέρει η καθυστέρηση λόγου επικεντρώνονται στην καθημερινότητα του παιδιού, στην προσαρμοστικότητα του, καθώς και στη μετέπειτα μαθησιακή του ανάπτυξη και συναισθηματική ζωή του.

Συνήθεις δυσκολίες που επιφέρει η καθυστέρηση λόγου:

• Δεν εκφράζεται όπως θα ήθελε, επομένως μπορεί να γίνει επιθετικό. ‘Ίσως υπάρχουν και διαταρακτικές συμπεριφορές.
• Επηρεάζεται το κομμάτι της κοινωνικότητας, αφού δεν εκτελείται όπως θα έπρεπε η κοινωνική διάδραση με άλλα πρόσωπα ίδιας ηλικίας.
• Διαταράσσεται η αυτοεκτίμηση και ο συναισθηματικός κόσμος του παιδιού

Για να αποφευχθούν οι μετέπειτα δυσκολίες που θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε πολλούς τομείς της ζωής του παιδιού, είναι σημαντική η επίσκεψη σε λογοθεραπευτή και αναπτυξιολόγο. Έχει αποδειχθεί πως όσο πιο πρώιμη είναι η παρέμβαση στις διαταραχές λόγου, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η αποκατάστασή τους.

Επιπρόσθετες συμβουλές:

• Mη μιλάτε μωρουδίστικα
• Μην απαιτείτε να επαναλαμβάνει συνεχώς νέες λέξεις
• Αποφύγετε τις κλειστού τύπου ερωτήσεις (όπου η απάντηση είναι ναι ή όχι)και προτιμήστε τις ανοιχτού τύπου (π.χ. τι έφαγες σήμερα;)
• Φροντίστε το περιβάλλον και η καθημερινότητα του παιδιού σας να είναι πλούσιο σε νέα ερεθίσματα, έτσι ώστε να εμπλουτίζεται και να εξελίσσεται διαρκώς το γνωστικό επίπεδο του. (π.χ. συχνή ανάγνωση παραμυθιών, επισκέψεις σε διαφορετικά μέρη)
• Ελέγχετε ή μειώστε τον χρόνο παραμονής του παιδιού σε παθητικές δραστηριότητες όπως tablet,βιντεοπαιχνίδια, τηλεόραση κλπ.

Διερευνήστε εγκαίρως τις δυσκολίες του παιδιού και μη περιμένετε να φτάσει σε σχολική ηλικία για να τις αντιμετωπίσετε.